W leczeniu POChP stosuje się wybrane grupy leków poprawiających parametry czynnościowe płuc, jak również zmniejszających proces zapalny toczący się w drogach oddechowych.
Do pierwszej grupy leków zaliczamy ß2-mimetyki krótko (SABA) i długo (LABA) działające, jak również leki przeciwcholinergiczne wziewne krótko (SAMA) i długo (LAMA) działające. Dzięki ich zdolności do wywoływania poprawy czynności płuc dochodzi do zmniejszenia duszności w trakcie ich stosowania, poprawy stanu ogólnego zdrowia oraz zmniejszenia częstości zaostrzeń i hospitalizacji. W leczeniu przewlekłym preferowane są przede wszystkim leki długo działające. Jak wszystkie leki, tak i ß2-mimetyki i leki przeciwcholinergiczne mogą powodować objawy uboczne. W przypadku ß2-mimetyków może dojść do wystąpienia przyspieszenia rytmu serca, zaburzeń rytmu serca czy drżeń mięśniowych. Do objawów ubocznych związanych ze stosowaniem leków przeciwcholinergicznych zaliczamy przede wszystkim występowanie suchości w ustach. Lekiem rzadziej stosowanym, ale również mającym zdolność do rozkurczania oskrzeli i łagodzenia objawów POChP jest teofilina. Niestety jej podawanie wiąże się z ryzykiem wystąpienia poważnych skutków niepożądanych, takich jak: zaburzenia rytmu czy drgawki, dlatego stosowana jest w sytuacjach szczególnych.
Do leków zmniejszających nasilenie toczącego się procesu zapalnego dróg oddechowych zaliczamy przede wszystkim glikokortykosteroidy wziewne (GKSw). Skojarzenie ich z ß2-mimetykami oraz antycholinergikami poprawia czynnoś
płuc i ogólny stan zdrowia, a także zmniejsza częstość zaostrzeń. Do najczęstrzych powikłań steroidoterapii w POChP zaliczamy wystąpienie kandydozy jamy ustnej, chrypki, siniaków.
Do innych leków pozytywnie wpływających na przebieg POChP, stosowanych w określonych stanach występujących w trakcie choroby zaliczamy: antybiotyki makrolidowe, zmniejszające częstość zaostrzeń POChP w wyniku przewlekłego ich stosowania, inhibitory PDE4, zmniejszające częstość zaostrzeń u chorych z przewlekłym zapaleniem oskrzeli, leki mukolityczne, ułatwiające odkrztuszanie wydzieliny i zmniejszające ryzyko zaostrzeń u części chorych (np. u chorych nieprzyjmujących GKSw).
U chorych cierpiących na defekt genetyczny skutkujący niedoborem α1-antytrypsyny stosuje się terapię zastępczą, która spowalnia proces postępu rozedmy.
W farmakoterapii POChP nie zaleca się natomiast stosowania leków przeciwkaszlowych, gdyż zaburzają proces usuwania wydzieliny z drzewa oskrzelowego.
Do wdrożenia odpowiedniego leczenia POChP konieczna jest wcześniejsza ocena stopnia ciężkości POChP u danego pacjenta. Służy do tego ocena ciężkości obturacji przy użyciu wskaźnika FEV1 (FEV1 > 79% – obturacja lekka (GOLD 1), FEV1 > 49% i < 80% – umiarkowana (GOLD 2), FEV1 > 29% i < 50% – ciężka (GOLD 3), FEV1 < 30% – bardzo ciężka (GOLD 4), ocena przebytych zaostrzeń i ryzyka kolejnych (ryzyko zwiększa się m.in. wraz ze stopniem upośledzenia czynności płuc oraz z przebytymi zaostrzeniami), ocena obecności i nasilenia objawów przy użyciu testów: CAT (COPD Assessment Test; www.catestonline.org – wynik > 10 wskazuje na duże nasilenie objawów) oraz CCQ (Clinical COPD Questionaire – wynik > 1–1,5 wskazuje na duże nasilenie objawów). Nie bez znaczenia jest także obecność i nasilenie chorób współistniejących. W ocenie ciężkości POChP istotna jest również ocena nasilenia duszności występującej u pacjenta. Służy do tego skala oceny nasilenia objawów mMRC:
0 – duszność występuje jedynie podczas dużego wysiłku fizycznego,
1 – duszność występuje podczas szybkiego marszu po płaskim terenie lub wchodzenia na niewielkie wzniesienie,
2 – z powodu duszności chory chodzi wolniej niż rówieśnicy lub idąc we własnym tempie po płaskim terenie, musi się zatrzymywać dla nabrania tchu,
3 – po przejściu około 100 m lub po kilku minutach marszu po płaskim terenie chory musi się zatrzymać dla nabrania tchu,
4 – duszność uniemożliwia choremu opuszczenie domu lub występuje przy ubieraniu się lub rozbieraniu.
W zależności od przynależności do konkretnej grupy chorych klasyfikowanej w zależności od nasilenia objawów i ryzyka zaostrzeń POChP stosuje się odpowiednie leczenie. Gdy nasilenie objawów i ryzyko zaostrzenia są małe (grupa A), stosuje się leki rozkurczające oskrzela. U chorych ze sporadyczną dusznością może to być lek krótko działający, u pozostałych – lek długo działający. Gdy nasilenie objawów jest duże, a ryzyko zaostrzeń małe (grupa B), stosuje się długo działający lek rozkurczający oskrzela (LABA lub LAMA). Kiedy nasilenie objawów z kolei jest małe, ale ryzyko zaostrzeń duże (Grupa C), stosuje się LAMA. Natomiast w przypadku grupy chorych z dużym nasileniem objawów i ryzykiem zaostrzeń (Grupa D) stosuje się LAMA albo LAMA+LABA (w razie nasilonych objawów) albo LABA+GKSw (w przypadku chorych z podwyższoną liczbą eozynofilów we krwi > 300/ul).
Piśmiennictwo:
1. Antczak A, Tworek D. Rekomendacje diagnostyki i leczenia POChP. Poznań 2019; ISBN: 978-83-7988-302-8.
2. Antczak A, et al. Pulmonologia. Warszawa 2010.
3. Szczeklik A, Gajewski P (red.). Interna Szczeklika 2019. Kraków 2019, wyd.10; ISBN: 978-83-7430-591-4.
4. Bolton CE, Bevan-Smith EF, Blakey JD, et al. British Thoracic Society guideline on pulmonary rehabilitation in adults. Thorax 2013: 68; ii1–ii30.
5. An Official American Thoracic Society/European Respiratory Society Statement: Key Concepts and Advances in Pulmonary Rehabilitation. Am. J. Respir. Crit. Care Med. 2013: 188; 13–64.