Co 6 sekund ktoś na świecie umiera przedwcześnie z powodu palenia papierosów wg WHO. Palenie tytoniu jest jednym z najpoważniejszych zagrożeń zdrowotnych naszej cywilizacji.
Poznaj wroga: zrozumieć uzależnienie od nikotyny.
Zespół uzależnienia od nikotyny jest chorobą, która podobnie jak inne schorzenia charakteryzuje się określonymi cechami i objawami. Wielu z nas wypiera myśl o uzależnieniu, twierdząc że ten problem nas nie dotyczy i w każdym momencie jesteśmy w stanie przestać palić. W części przypadków jest to oczywiście możliwe. Czasem jednak będziemy musieli skorzystać z pomocy lekarza i środków farmakologicznych. Najważniejsze wydaje się być to czy zdajemy sobie sprawę z wagi problemu.
Zaprzestanie palenia jest procesem żmudnym i skomplikowanym. Większość osób uzależnionych podejmuje wiele prób rozstania się z nałogiem, zanim ostatecznie to nastąpi. Każdy palący powinien zaakceptować fakt, że powrót do palenia podczas leczenia jest kolejnym etapem w walce o zerwanie z nałogiem a nie ostateczną porażką. U osób silnie uzależnionych obserwujemy nawet do 30 prób porzucenia nałogu przed ostatecznym sukcesem. W Polsce dostępne są wszystkie metody leczenia uzależnienia od leków po wsparcie psychologiczne. Świadomość dotycząca możliwości leczenia w naszym społeczeństwie wydaję się jednak być na niskim poziomie.
Pomimo szczerej chęci pozbycia się nałogu, wielu z nas przegrywa z nim walkę i ponownie sięga po papieros. Nawroty palenia są charakterystyczną cechą tego nałogu, który możemy traktować jako chorobę przewlekłą. Dlatego często musimy sięgać po nowe, różnorodne metody walki z nim – zarówno te niefarmakologiczne, jak i farmakologiczne. Wszyscy lekarze powinni je znać oraz proponować swoim pacjentom, mieć wiedzę o podstawowych mechanizmach działania leków oraz ograniczeniach terapii. Pamiętajmy iż to obowiązkiem lekarza jest poinstruowanie pacjenta jak prawidłowo stosować leki. Mają one przede wszystkim pomóc w łagodzeniu objawów zespołu odstawiennego oraz łagodzić głód nikotynowy.
Nikotynowa terapia zastępcza:
Jest to zdecydowanie podstawowa metoda leczenia farmakologicznego.
Zasada jaką możemy się kierować podczas doboru leczenia to ilość wypalanych przez pacjenta papierosów dziennie. Jeżeli jest ich < 10 skuteczna może okazać się monoterapia (stosowanie 1 leku). U osób wypalających >10 papierosów dziennie jednocześnie stosujemy kilka preparatów np. plaster nikotynowy (jako baza) oraz dodatkowe krótko działające preparaty łagodzące głód nikotynowy np. pastylki do ssania. Jeśli nie ma przeciwwskazań, często z preparatami zawierającymi nikotynę łączy się leki o innym mechaniźmie działania nie zawierające nikotyny np. bupropion.
Czytaj więcej Leczenie farmakologiczne uzależnienia od nikotyny
Co najmniej 70% palaczy odwiedza lekarza przynajmniej raz w roku. Lekarze podstawowej opieki zdrowotnej powinni więc odgrywać kluczową rolę w identyfikacji, ocenie i leczeniu palaczy.
Programy poradnictwa indywidualnego oraz grupowego mają udowodnioną skuteczność w leczeniu nałogu tytoniowego. W trakcie terapii grupowych palacze uczą się jak radzić sobie z nałogiem, objawami abstynencji, jak zachować się w różnych sytuacjach życiowych bez konieczności zapalenia papierosa. Poleca się pacjentom prowadzenie dzienniczków, w których powinni notować czas, miejsce, sytuacje czy nastrój powodujące chęć zapalenia papierosa, To postępowanie pomaga osiągnąć samokontrole nałogu oraz wypracować nowe zachowania pozwalające utrzymać abstynencję. Niezależnie od terapii behawioralnych prowadzonych przez psychologów oraz terapeutów pamiętajmy, że nawet krótka kilkuminutowa porada potrafi przynieść wymierne korzyści dla pacjenta, niezależnie od tego czy jest udzielana podczas rozmowy bezpośredniej, czy też przez telefon lub internet. Wykazano, iż minimalna interwencja terapeutyczna (MIS) stosowana przez lekarza w czasie rutynowej wizyty lekarskiej (podobnie przez pielęgniarkę) jest bardziej efektywna, niż długie wykłady dla pacjentów na temat szkodliwości palenia tytoniu. Około 40 % palaczy próbuje porzucić palenie pod wpływem porady lekarskiej.
Dym tytoniowy prowadzi do powstania 14 lokalizacji nowotworowych. Silny związek palenia papierosów stwierdzono z powstaniem nowotworów: płuc, krtani, gardła, przełyku, jamy ustnej, miedniczki nerkowej, pęcherza moczowego i trzustki. Słabszy związek z paleniem tytoniu ale również ważny - dla raka żołądka, nosa, wargi, wątroby, miąższu nerki, białaczek. Palenie tytoniu jest jednym z najważniejszych czynników zwiększających ryzyko sercowo-naczyniowe. Uważa się, iż 10-30% zgonów z powodu chorób układu krążenia jest spowodowanych paleniem. Nałóg ten zwiększa ryzyko rozwoju choroby wieńcowej – w tym zawału serca i nagłej śmierci sercowej, udaru mózgu, miażdżycy tętnic kończyn dolnych, tętniaka aorty brzusznej, przewlekłej niewydolności serca oraz zaburzeń rytmu serca.